10+6 Αρωματικά και Φαρμακευτικά Φυτά που βοηθούν στον έλεγχο της χοληστερίνης!

 

 

Τι είναι χοληστερίνη;

Η χοληστερίνη είναι μια ουσία που ανήκει στην ομάδα των λιπιδίων. Ακούγοντας την λέξη χοληστερίνη δημιουργείται ένα αρνητικό συναίσθημα. Ωστόσο το συναίσθημα αυτό δεν θα έπρεπε να υπάρχει καθώς είναι ουσία απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού μας.

 

Γιατί είναι απαραίτητη για τον οργανισμό μας η χοληστερίνη;

Η χοληστερίνη:

• Είναι συστατικό των κυτταρικών μεμβρανών συμβάλλει στην ρύθμιση της διαπερατότητας της κυτταρικής μεμβράνης.
• Βοηθάει στην παραγωγή χολικών οξέων, που βοηθούν στην πέψη των λιπών
• Είναι δομικό συστατικό ορισμένων ορμονών
• Βοηθάει στην παραγωγή της βιταμίνης D
• Συμβάλλει στο μεταβολισμό λιποδιαλυτών βιταμινών

 

Πότε η χοληστερίνη μπορεί να βλάψει τον οργανισμό μας;

Όταν τα επίπεδα της χοληστερίνης είναι υψηλά στο αίμα μπορεί να οδηγήσουν σε βλάβες των αγγείων και σε καρδιαγγειακές παθήσεις.

Μερικές φορές, ο οργανισμός μας παράγει ή προσλαμβάνει (μέσω της διατροφής) περισσότερη χοληστερίνη από όση χρειάζεται με αποτέλεσμα η επιπλέον χοληστερίνη να κυκλοφορεί στο αίμα. Αυτή η επιπλέον χοληστερίνη μπορεί να προκαλέσει θρόμβωση των αγγείων και αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο και εγκεφαλικό επεισόδιο.

Η χοληστερίνη παράγεται κατά κύριο λόγο στο ήπαρ και ένα μικρό ποσοστό της που υπάρχει στον οργανισμό μας προέρχεται από τα τρόφιμα που τρώμε.

 

 

 

Πόσοι τύποι χοληστερίνης υπάρχουν;

Υπάρχουν δύο τύποι χοληστερίνης:

- Η λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL): Αποκαλείται ως «κακή» χοληστερίνη.Είναι βλαβερή και μεταφέρει τη χοληστερίνη από το ήπαρ στα κύτταρα. Όταν είναι αυξημένη είναι πιθανό να προκαλέσει απόφραξη των αγγείων, αυξάνοντας τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις.

- Η λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας (HDL): Συνήθως αποκαλείται ως «καλή» χοληστερίνη. Είναι ωφέλιμη, αφού απομακρύνει την LDL (κακή) χοληστερίνη από τα τοιχώματα των αγγείων και τη μεταφέρει στο συκώτι από όπου αποβάλλεται με τη χολή. Έτσι, ελαττώνεται ο κίνδυνος για εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων.

 

Ποιοι είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη χοληστερίνη;

• Η παχυσαρκία
• Η φτωχή σε θρεπτικά συστατικά διατροφή
• Το αλκοόλ
• Το κάπνισμα
• Η έλλειψη σωματικής άσκησης
• Η κληρονομικότητα

Ποιοι είναι οι τρόποι που συμβάλλουν στον έλεγχο και την μείωση της LDL χοληστερόλης;

 

Αρκετές θεραπείες, συμπεριλαμβανομένων των φαρμάκων και των αλλαγών στον τρόπο ζωής, μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της LDL χοληστερόλης.

 

Οι ειδικοί συστήνουν:

1. Φαρμακευτική Αγωγή
2. Διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους
3. Ήπια άσκηση
4. Αποφυγή αλατιού
5. Διακοπή καπνίσματος
6. Υγιεινή διατροφή

 

 

Τι πρέπει να περιλαμβάνει η διατροφή μας για να βρίσκεται η χοληστερίνη σε επιθυμητά όρια?

• Φρούτα και λαχανικά
• Όσπρια
• Ωμούς ή ανάλατους ξηρούς καρπούς
• Δημητριακά ολικής αλέσεως
• Ελαιόλαδο
• Πουλερικά
• Ψάρια (ω3 και ω6 λιπαρά)
• Γαλακτοκομικά με λίγα λιπαρά
• Όσοι έχουν αυξημένη χοληστερόλη, χρειάζονται και τρόφιμα εμπλουτισμένα με φυτικές στερόλες/στανόλες
• Μαύρη σοκολάτα (μικρή ποσότητα)
• Κόκκινο κρασί
• Πράσινο τσάι και άλλα βότανα

 

Τι πρέπει να περιορίσουμε στην διατροφή μας για να ελέγχουμε την «κακή» χοληστερίνη;

• Το κόκκινο κρέας
• Το επεξεργασμένο κρέας
• Τα τηγανητά
• Πρόχειρα φαγητά (junk food) Πολλά γλυκά
• Τα πολλά αυγά
• Τις σοκολάτες
• Τα «πλούσια» φαγητά (π.χ. παστίτσιο, μουσακάς)

 

 

Ποια είναι τα βότανα και τα αρωματικά φυτά για τα οποία υπάρχουν ισχυρισμοί πως συμβάλλουν στον έλεγχο και την μείωση της «κακής» χοληστερίνης:

Στον κόσμο των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών υπάρχουν ορισμένα είδη για τα οποία υπάρχουν ισχυρισμοί ότι μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της χοληστερίνης. Ωστόσο, καλό είναι να συμβουλευτείτε το γιατρό ας πριν προχωρήσετε σε οποιαδήποτε απόφαση. Τα φυτά αυτά περιέχουν ουσίες, πολλές από τις οποίες υπάρχουν σε φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την μείωση της χοληστερίνης ή των τριγλυκεριδίων. Τέλος, θα πρέπει τα προϊόντα αυτά να λειτουργούν ως συμπλήρωμα και όχι ως υποκατάστατο των φαρμάκων για τη μείωση της χοληστερόλης.

 

 

Οι ισχυρισμοί για τα αφεψήματα και άλλα προϊόντα των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών (αιθέρια έλαια και εκχυλίσματα) όσον αφορά στην συμβολή τους στον έλεγχο της χοληστερόλης είναι οι εξής:

• Περιέχουν αντιοξειδωτικά τα οποία βοηθούν σημαντικά στην αθηροσκλήρωση.Η δράση τους εμφανίζεται λόγω της αντιοξειδωτικής δράσης που ασκείται από τα αιθέρια έλαια και άλλες ουσίες που περιέχουν έναντι της οξείδωσης της LDL. Ιδιαίτερα τα αιθέρια έλαια που είναι πλούσια σε φαινολικά συστατικά όπως η ευγενόλη και η θυμόλη έχουν την υψηλότερη αντιοξειδωτική δράση επί της LDL, ενώ τα συστατικά αυτά μπορούν να αλλάξουν την συγγένεια της LDL με τον υποδοχέα της.
• Περιέχουν ουσίες που μπορούν να μειώσουν την συνολική χοληστερόλη και τα επίπεδα τριγλυκεριδίων στο πλάσμα που συμβάλλουν στην δημιουργία αθηρωματικής πλάκας και κατά συνέπεια στην αθηροσκλήρωση.
• Ενισχύουν τη λειτουργία του ενδοθηλίου, της εσωτερικής επένδυσης των αιμοφόρων αγγείων, υποστηρίζοντας την καρδιαγγειακή υγεία.
• Στα πλαίσια της καρδιοπροστατευτικής τους δράσης και πιθανόν λόγω της δομικής τους ομοιότητας με την χοληστερόλη, οι σαπωνίνες ,που περιέχονται σε αρκετά βότανα είναι γνωστό ότι συμβάλλουν στην μείωση των επιπέδων της χοληστερόλης στο αίμα.

 

Ποια είναι όμως αυτά τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά;

 

1.Αγκινάρα:

Αρκετές μελέτες έχουν εξετάσει το πώς η αγκινάρα επηρεάζει τα επίπεδα χοληστερίνης. Μετα-ανάλυση του 2018, αναφέρει πως η χρήση εκχυλίσματος φύλλων αγκινάρας έχει σχέση με τη μείωση των επιπέδων της LDL χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων. Οι ερευνητές δήλωσαν ότι η χρήση συμπληρωμάτων εκχυλίσματος φύλλων αγκινάρας σε συνδυασμό με θεραπεία μείωσης των λιπιδίων, ειδικά σε άτομα με υπερλιπιδαιμία έχει πολύ καλά αποτελέσματα.

Αναφέρεται επίσης πως η αγκινάρα έχει παρόμοιες ιδιότητες με το γαϊδουράγκαθο. Η κυναρίνη, ένα από τα βασικά συστατικά της, έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλει στον έλεγχο των λιπιδίων του αίματος (π.χ. υψηλή χοληστερίνη και τριγλυκερίδια), ενώ έχει επίσης διαπιστωθεί ότι διεγείρει την έκκριση χολικών οξέων.

Παρασκευάστε τα ως έγχυμα: βάλτε 1 κουταλιά αποξηραμένα φύλλα αγκινάρας σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό. Αφήστε το μείγμα για 10-15΄, σουρώστε και πιείτε ως 3 φλιτζάνια ημερησίως, 20΄ πριν το φαγητό, για 8-10 ημέρες.

 

 

2.Σκόρδο:

Μελέτες έχουν δείξει ότι το αιθέριο έλαιο σκόρδου μειώνει σημαντικά τα επίπεδα χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει τα επίπεδα της HDL. Ο μηχανισμός δράσης του έγκειται στο ότι αναστέλλει την συσσωμάτωση των αιμοπεταλίων και συμβάλει στη μείωση της χοληστερίνης, των τριγλυκεριδίων και της LDL, ενώ ταυτόχρονα βοηθά στην αύξηση της HDL.

 

3.Ταραξάκο(Taraxacum officinale (L.) Weber ex F.H. Wigg):

Γνωστό και ως πικραλίδα ή αγριοράδικο,χρησιμοποιείται σαν συστατικό σε παραδοσιακές πίτες και σαλάτες.Είναι κατάλληλο για δερματικές καταστάσεις αλλά και παθήσεις όπως η αναιμία, η αυξημένη χοληστερόλη και ο διαβήτης καθώς βοηθά στον μεταβολισμό των σακχάρων και των λιπών. Eπιπλέον, συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία του ήπατος και του παγκρέατος, είναι αιμοκαθαρτικό και αποτοξινωτικό και έχει καταπραϋντική δράση.

Παρασκευάστε το ως έγχυμα (μείγμα φύλλων και ρίζας ή σκόνη) ή ως αφέψημα (από τη ρίζα του) .Καταναλώστε 1-2 φλιτζάνια την ημέρα για 1-2 μήνες.

Αντενδείκνυται σε άτομα με παθήσεις της χοληδόχου κύστης.

 

 

4.Δυόσμος

Χρησιμοποιείται ευρέως στη μαγειρική ως αρωματικό, ωστόσο έχει και πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Ο δυόσμος θεωρείται σύμμαχος για την υγεία της καρδιάς, καθώς «μπλοκάρει» την παραγωγή της χοληστερίνης στο συκώτι, ενώ παράλληλα διευκολύνει την έκκριση των χολικών οξέων, τα οποία μεταβολίζουν τα λιπαρά, ιδιότητα που οφείλεται στο κύριο συστατικό του, τη μενθόλη. Αν αντιμετωπίσετε προβλήματα με τη χολή ή το συκώτι σας, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν την κατανάλωσή του.

Καταναλώστε τον ως έγχυμα. Πιείτε 2-3 φλιτζάνια ημερησίως.

Τα ροφήματα από δυόσμο καλό είναι να μην καταναλώνονται από όσους αντιμετωπίζουν παθήσεις της χολής ή του ήπατος.

 

 

5.Φασκόμηλο

Έρευνα έχει δείξει ότι το φασκόμηλο μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των επιπέδων ολικής και LDL χοληστερόλης και στην εξισορρόπηση του σακχάρου στο αίμα.

 

6.Πράσινο τσάι:

Το πράσινο τσάι προέρχεται από το φυτό Camellia sinensis .Τα φλαβονοειδή που περιέχει και ειδικά οι κατεχίνες μειώνουν τα λιπίδια στο αίμα. Έχει αποδειχθεί ότι αναστέλλει την οξείδωση της «κακής» (LDL) χοληστερίνης, που έχει συσχετιστεί με τον κίνδυνο εμφάνισης αθηροσκλήρωσης, ενώ παράλληλα εμποδίζει την απορρόφησή της από το έντερο. Σύμφωνα με έρευνες η συστηματική κατανάλωση τσαγιού μπορεί να μειώσει τα λιπίδια του αίματος έως και 10% σε μόλις 3 εβδομάδες.

Μια ανασκόπηση του 2020 σε 31 δοκιμές σημείωσε ότι, γενικά, η κατανάλωση πράσινου τσαγιού μείωσε σημαντικά τη ολική χοληστερόλη και τη χοληστερόλη λιποπρωτεϊνών χαμηλής πυκνότητας (LDL- «κακή» χοληστερόλη) .

Να αποφεύγεται η υπερβολική κατανάλωσή του, επειδή λόγω της καφεΐνης που περιέχει μπορεί να προκαλέσει αύξηση της πίεσης και ταχυκαρδίες.

 

 

7.Ιβίσκος:

Προέρχεται από το φυτό Hibiscus sabdariffa. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι το εκχύλισμα ιβίσκου μειώνει την ολική και την LDL χοληστερόλη και μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση.Καταναλώστε το ως αφέψημα βοτάνων που προέρχεται από τα αποξηραμένα πέταλα του φυτού.

 

8.Τζίντζερ:

Το τζίντζερ ή αλλιώς πιπερόριζα είναι ένα από τα πιο μελετημένα βότανα, με αναγνωρισμένη αξία στην πρόληψη της στεφανιαίας νόσου.

Γνωστό για τα αναρίθμητα οφέλη του για την υγεία, μπορεί επίσης να παίξει ρόλο στη ρύθμιση των επιπέδων χοληστερόλης, δεδομένων των ενώσεων που περιέχει, όπως η τζίντζερόλη.

Ρίχνει τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα και καταστέλλει τη βιοσύνθεση νέας χοληστερίνης. Επιπλέον, βοηθά στον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα, μειώνει την αρτηριακή πίεση και βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος. Φημίζεται επίσης για την επουλωτική του δράση, αλλά και για τις αντιοξειδωτικές, αντικαρκινικές και ανοσορρυθμιστικές του ιδιότητες

Σε μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση το 2018,λέγεται ότι οι χαμηλές δόσεις τζίντζερ, λιγότερο από 2 g την ημέρα, είχαν καλή επίδραση στη μείωση των επιπέδων τόσο των τριγλυκεριδίων και της LDL χοληστερίνης.

Ωστόσο, απαιτούνται πρόσθετες, υψηλότερης ποιότητας μελέτες για να αποδειχθεί πλήρως η αποτελεσματικότητά του στη μείωση της υψηλής χοληστερόλης.

Δεν ενδείκνυται για όσους έχουν προβλήματα στη χολή (π.χ. χολολιθίαση).

9.Κουρκουμάς:

Η κουρκουμίνη, το κύριο ενεργό συστατικό του κουρκουμά, έχει πιθανές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και ιδιότητες που μειώνουν την υψηλή χοληστερόλη.

Μια μελέτη του 2017 εξέτασε τις επιδράσεις της κουρκουμίνης στον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο κουρκουμάς και η κουρκουμίνη μπορούν να προστατεύουν τους ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου βελτιώνοντας τα επίπεδα λιπιδίων. Ωστόσο, σημείωσαν ότι είναι απαραίτητες πρόσθετες μελέτες υψηλής ποιότητας για να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητά του.

.

 

10.Κανέλα:

Δεν είναι πολύτιμη μόνο για το γεγονός ότι βοηθά στη ρύθμιση του σακχάρου στον οργανισμό. Έχει αποδειχθεί ότι η κανέλα συμβάλλει και στη ρύθμιση της χοληστερίνης. Μειώνει τα επίπεδα τόσο της ολικής όσο και της «κακής» (LDL) χοληστερίνης στο αίμα, καθώς και τα τριγλυκερίδια, ενώ αυξάνει την «καλή» (HDL) χοληστερίνη.

Σύμφωνα με ορισμένες έρευνες, 1/2 κουταλάκι ημερησίως μπορεί να μειώσει τη χοληστερίνη έως και κατά 18% και τα τριγλυκερίδια μέχρι 30%. Θεωρείται, μάλιστα, πως η κατανάλωσή της με μέλι έχει ακόμη καλύτερα αποτελέσματα.

Ωστόσο, χρειάζεται να γίνει περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί με ακρίβεια η επίδρασή τους στην χοληστερίνη.

Προσοχή: Καταναλώστε την με μέτρο καθώς σε μεγάλες ποσότητες είναι τοξική. Η λήψη της πρέπει να αποφεύγεται από τις έγκυες γυναίκες, γιατί προκαλεί διέγερση στη μήτρα.

 

 

11.Δενδρολίβανο

Το δεντρολίβανο υπάρχει πιθανότητα να έχει κάποια θετικά αποτελέσματα στα επίπεδα χοληστερίνης ενός ατόμου.

Σύμφωνα με μια παλαιότερη μελέτη του 2014, τα άτομα που έπαιρναν 2, 5 ή 10 g σκόνης δεντρολίβανου καθημερινά είδαν μείωση στα επίπεδα ολικής χοληστερίνης. Οι ερευνητές προτείνουν ότι αυτό το βότανο μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακών και άλλων χρόνιων παθήσεων. Ωστόσο, η μελέτη χρησιμοποίησε μόνο ένα μικρό μέγεθος δείγματος, επομένως απαιτείται περαιτέρω έρευνα για την εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων.

 

 

12.Γαϊδουράγκαθο:

Λέγεται ότι βοηθάει στη μείωση της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων στο αίμα. Συμβάλλει στη διάλυση του λίπους που συσσωρεύεται στα αγγεία και αυξάνει τη διάσπαση της «κακής» LDL χοληστερίνης στο ήπαρ. Παράλληλα, συνεισφέρει στη ρύθμιση του σακχάρου, τονώνει τη λειτουργία του ήπατος και βοηθά στην αποβολή των τοξινών.

Κα ταναλώστε το ως αφέψημα βράζοντας 1 κουταλάκι αποξηραμένα φύλλα και κλαδάκια 5 λεπτά.

Συστήνεται 1 φλιτζάνι, πρωί και βράδυ, μεταξύ των γευμάτων, για 2 εβδομάδες.

Προσοχή: Η κατάχρησή του μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές ενοχλήσεις

 

13.Σπόροι και φύλλα τριγωνέλλας

Μελέτες δείχνουν ότι η τριγωνέλλα μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των επιπέδων της χοληστερίνης στο αίμα. Σε μετα-ανάλυση του 2020, οι ερευνητές διαπίστωσαν οφέλη από τη χρήση συμπληρωμάτων τριγωνέλλας όσον αφορά τη μείωση των επιπέδων χοληστερίνης σε άτομα με διαβήτη. Ωστόσο, σημείωσαν την ανάγκη για πρόσθετες μελέτες.

 

 

14.Ιερός βασιλικός

Ο ιερός βασιλικός (είναι ένα ελαφρώς πικάντικο, πικρό βότανο που μπορεί κάποιος να φάει ωμό ή ως μέρος ενός πιάτου μαγειρικής. Μελέτη του 2018 εξέτασε πώς ο ιερός βασιλικός επηρεάζει τους ενήλικες 40 ετών και άνω με μεταβολικές διαταραχές. Διαπίστωσε ότι υψηλότερη δόση του προκαλεί πτώση των επιπέδων ολικής και LDL χοληστερίνης. Ένα άτομο χρειάζεται να καταναλώνει τουλάχιστον 1 γραμμάριο την ημέρα για να το πετύχει. Ωστόσο, οι ερευνητές σημείωσαν επίσης ότι τα αποτελέσματα ήταν βραχυπρόθεσμα. Δεν είναι σαφές εάν η μακροχρόνια χρήση θα έχει μόνιμο αποτέλεσμα.

 

15.Μπολντό:

Τα φύλλα του βοτάνου μπολντό (Peumus boldus, φύεται στη Χιλή και το Περού) θεωρούνται ιδανικά για τις περιπτώσεις υπερχοληστερολαιμίας. Έχουν την ιδιότητα να αναστέλλουν τη βιοσύνθεση της χοληστερίνης, ενώ διεγείρουν την παραγωγή και έκκριση των χολικών οξέων, τα οποία μεταβολίζουν τα λιπαρά. Γενικά συμβάλλουν στην καλή λειτουργία του ήπατος, ενώ παράλληλα είναι θεραπευτικά για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας και της δυσπεψίας.

Το καταναλωνουμε ως έγχυμα και πίνουμε 1-2 φλιτζάνια καθημερινά για διάστημα 15 ημερών.

Προσοχή: Η μπολντίνη που περιέχει, σε υψηλές δόσεις ή όταν καταναλώνεται για μεγάλα διαστήματα, παρουσιάζει τοξική δράση. Σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί κράμπες, έως και σπασμούς. Αντενδείκνυται για όσους λαμβάνουν αντιπηκτικά.

 

16.Αιθέριο έλαιο λεβάντας

Μετά από μελέτες, το αιθέριο έλαιο λεβάντας (Lavandula hybrida Reverchon cv.) έχει δείξει ευρέως φάσματος αντιαιμοπεταλιακή δράση με κύριο δραστικό συστατικό να φαίνεται να είναι το οξικό λιναλύλιο.

 

Τέλος,τα θειούχα συστατικά του αιθέριου ελαίου κρεμμυδιού αλλά και του σκόρδου, έχουν επιδείξει εξαιρετική δράση στην αναστολή της συσσωμάτωσης των αιμοπεταλίων.

 

 

 

Οι οδηγίες όσον αφορά στην κατανάλωσή τους:

• Αποφεύγουμε να πίνουμε μεγάλες ποσότητες, συστηματικά και για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
• Φροντίζουμε να κάνουμε διάλειμμα 1-2 εβδομάδων ανάμεσα στις περιόδους λήψης τους .Συνίσταται στο μήνα ένα πενθήμερο με μία εβδομάδα διακοπή!!!
• Απαγορεύεται η χρήση τους σε εγκύους, θηλάζουσες και παιδιά χωρίς την συμβουλή γιατρού!
• Άτομα υπό φαρμακευτική αγωγή για τη μείωση της χοληστερίνης ή κάποια άλλη πάθηση, θα πρέπει να ενημερώνουν το γιατρό τους πριν την λήψη του βοτάνου.Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά δεν υποκαθιστούν τη θεραπευτική αγωγή, αλλά δρουν συμπληρωματικά.
• Όλα τα βότανα που αναφέρονται παραπάνω μπορούμε να τα βρούμε σε καταστήματα με βιολογικά προϊόντα και σε φαρμακεία, όπου διατίθενται σε διάφορες μορφές.

Λ.Τ.

ΠΗΓΕΣ:

https://www.doctoranytime.gr/p/xolisterini

https://www.mikroviologos.gr/arthra/cholesterol

https://www.healthstat.gr/ev-zin/25783/epta-votana-pou-voithoyn-sti-meiosi-tis-xolisterinis

https://www.onmed.gr/ygeia/story/346024/tessera-votana-gia-na-rixete-ti-xolisterini

https://www.vita.gr/2016/01/07/body-mind/8-botana-poy-rixnoyn-th-xolhsterinh/

https://www.oloygeia.gr/diatrofi/afepsima-me-votana-richnei-cholisteroli/